ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
ΔΙΑΡΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ CCBE
(7-8 Φεβρουαρίου 2013 - ΒΙΕΝΝΗ ΑΥΣΤΡΙΑΣ)
Την Πέμπτη 7 Φεβρουαρίου 2013 συνήλθε στην Βιέννη Αυστρίας η Διαρκής Επιτροπή του Συμβουλίου των Ευρωπαίων Δικηγόρων (CCBE) ενώ την Τετάρτη, την Πέμπτη και την Παρασκευή 6-8 Φεβρουαρίου συνεδρίασαν οι Επιτροπές Ξεπλύματος Βρώμικου Χρήματος, PECO, Πρόσβασης στη Δικαιοσύνη, Εκπαίδευσης, Πληροφορικής και Τεχνολογίας Δικαίου, Επιτροπή Εύρεσης Δικηγόρου και Ανάπτυξης με Δικαιοσύνη.
Παρόντες εκ μέρους της Ελλάδας ήταν ο Πρόεδρος του Δ.Σ.Α. κ. Ιωάννης Αδαμόπουλος, η επικεφαλής της Ελληνικής Αντιπροσωπείας Ιωάννα Καλαντζάκου-Τσατσαρώνη, οι κ.κ. Ιωάννης Χαρακτινιώτης, Παναγιώτης Περάκης, Νίκος Κουτκιάς, Φώτης Κωτσής και Δημήτρης Χατζημιχάλης από τον Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών, καθώς και οι κ.κ. Γεωργία Βελιντζέλου και Ρωξάνη Κωσταντζίκη και Παρασκευή Σεραϊδου από τον Δικηγορικό Σύλλογο Θεσσαλονίκης.
Επίσης όπως κάθε χρόνο, στις 7 έως 9 Φεβρουαρίου 2013 διεξήχθη στην Βιέννη το 41ο Ευρωπαϊκό Συνέδριο των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων της Ευρώπης με θέμα «Θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα υπό πίεση». Εκ μέρους της Ελλάδος συμμετείχαν η επικεφαλής της Ελληνικής Αντιπροσωπείας Ιωάννα Καλαντζάκου, ο κ.Γιάννης Χαρακτινιώτης από τον Δ.Σ.Α. ο Πρόεδρος Δ.Σ.Θ. Νικόλαος Βαλεργάκης και οι κ.κ.Ρωξάνη Κωνσταντζίκη και Παρασκευή Σεραϊδου από τον Δικηγορικό Σύλλογο Θεσσαλονίκης.
Στη συνεδρίαση της 8ης Φεβρουαρίου στο Palais Ferstel παρέστησαν και μίλησαν ο Πρόεδρος του Ανώτατου Δικαστηρίου της Αυστρίας Dr.Eckart RATZ, ο Γάλλος Αντιπρόεδρος του CCBE Michel Benichou, ο οποίος εξεφώνησε ένα λόγο εξαιρετικό –θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί φιλοσοφικού περιεχομένου- αναφορικά με την αλλαγή του ρόλου του δικηγόρου, τον περιορισμό του ανθρώπινου δικαιώματος στην πρόσβαση στη Δικαιοσύνη, στον φυσικό δικαστή και την ανάγκη αντίστασης εκ μέρους των δικηγόρων στην τάση εμπορευματοποίησης του επαγγέλματος μας με στόχο την οικονομική ανάπτυξη και τον Ανταγωνισμό.
Στη συνέχεια, πήρε τον λόγο η Julia LAFFRANQUE, δικαστής του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η οποία έκανε εκτενή αναφορά με παραδείγματα από την σχετική Νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, στην προσβολή των ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και τόνισε την ανάγκη ύπαρξης στενής συνεργασίας του CCBE με το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με στόχο την ενημέρωση των πολιτών για τον τρόπο προστασίας των δικαιωμάτων τους. Εξάλλου η επόμενη Ολομέλεια του CCBE που θα διεξαχθεί στην Αθήνα θα γίνει σε συνεργασία –με ξεχωριστή ημερίδα- με το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Τέλος μίλησε η δημοσιογράφος εκδότης Kurt KUCH. Στη συνέχεια έγιναν παρεμβάσεις και εκτενείς αναφορές από πολλές ευρωπαϊκές χώρες σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας της Δικαιοσύνης και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η κάθε χώρα στον τρόπο απονομής της και στους Δικηγόρους. Έγινε σχετική γραπτή αναφορά και εκ μέρους της Ελληνικής Αντιπροσωπείας. Το συμπέρασμα αυτού του επιτυχημένου Συνεδρίου ήταν επιτακτική ανάγκη συνδρομής όλων των Δικηγορικών Συλλόγων στην ανάγκη αντίστασης για την διασφάλιση της Δημοκρατίας, του Κράτους Δικαίου, της Πρόσβασης στη Δικαιοσύνη και τον Φυσικό Δικαστή που βρίσκονται σε ασφυκτική «πίεση» λόγω των δεινών οικονομικών συνθηκών της ανεργίας και της φτώχειας που μαστίζουν πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Ο Έλληνας Πρόεδρος του CCBE κ. Ευάγγελος Τσουρούλης καλωσόρισε τις αντιπροσωπείες και ευχήθηκε καλή επιτυχία στο έργο του CCBE υπό την Προεδρεία του, τονίζοντας την ανάγκη προστασίας του θεμελιώδους ρόλου του Δικηγόρου και της ανεξαρτησίας των Δικηγορικών Συλλόγων της Ευρώπης για την διασφάλιση ενός πραγματικού κράτους δικαίου σ’όλη την Ευρώπη.
Στη συνέχεια αφού εγκρίθηκαν τα πρακτικά της Διαρκούς Επιτροπής της Λιέγης στις 19 Οκτωβρίου 2012, ο Πρόεδρος του CCBE ενημέρωσε τις Αντιπροσωπείες σχετικά με πρόσκληση εκ μέρους του Δικηγορικού Συλλόγου της Κροατίας για διεξαγωγή εργασιών της προσεχούς Διαρκούς Επιτροπής CCBE (τον Σεπτέμβριο 2013) στο Ζάγκρεμ ενόψει της ένταξης της Κροατίας ως πλήρους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ομόφωνα οι Αντιπροσωπείες έκαναν αποδεκτή την πρόσκληση. Στη συνέχεια ο Πρόεδρος του CCBE κ. Τσουρούλης ενημέρωσε τα μέλη των Αντιπροσωπειών σχετικά με τα εγκαίνια των νέων γραφείων του CCBE στις Βρυξέλλες (rue Joseph 11,40) που θα γίνουν την 21 Μαρτίου 2013 επ’ευκαιρία της προσεχούς Διαρκούς Επιτροπής CCBE αλλά και της πολύ σημαντικής σύγκλησης της Ομάδας Εργασίας σχετικά με τις νομικές μορφές σύστασης και λειτουργίας των Δικηγορικών Εταιριών στην Ευρώπη που θα γίνει στην νέα διεύθυνση των γραφείων του CCBE.
Στη συνέχεια ακολούθησε η συζήτηση επί των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης:
1. Ελεύθερη διακίνηση Δικηγόρων.
Η διαρκής Επιτροπή της CCBE υπερψήφισε την πρόταση της Επιτροπής Εκπαίδευσης, που αφορά στα σχόλια και τις παρατηρήσεις για την υπόθεση Morgenbesser σε συνδυασμό με την υπό διαβούλευση τροποποίηση της κοινοτικής οδηγίας 2005/36 για τα επαγγελματικά προσόντα. Ο Πρόεδρος της Επιτροπής ζήτησε από τα μέλη τις απόψεις κάθε χώρας για την απόφαση αυτή και την τυχόν προσαρμογή της στα καινούργια δεδομένα. Η άποψη της επιτροπής, που αποτελεί πλέον και θέση της CCBE, θα αποσταλεί στο Πανεπιστήμιο του Μάαστριχ και της Παντεία, που έχουν αναλάβει την εκπόνηση μελέτης για την τροποποίηση της κοινοτικής οδηγίας. Πλην του συγκεκριμένου ιστορικού της σχολιαζόμενης δικαστικής απόφασης ξεκινά να αναπτύσσεται μία προβληματική σχετικά με τα επαγγελματικά προσόντα, που αποκτώνται στην Χ χώρα και εάν αυτά αναγνωρίζονται στην Ψ χώρα όπου ο κοινοτικός δικηγόρος θέλει να ξεκινήσει την επαγγελματική του δραστηριότητα. Τέτοιες περιπτώσεις επαγγελματικών προσόντων είναι π.χ. τα προγράμματα STAGE, όπου ένας δικηγόρος παρακολουθεί σε μία χώρα και εν συνεχεία θέλει να εγκατασταθεί σε έτερη χώρα για να ασκήσει το επάγγελμά του.
Επίσης ζητήματα ανακύπτουν με το θέμα της άσκησης: όπου π.χ. στην Ισπανία απόφοιτος νομικής Σχολής δεν έχει υποχρέωση άσκησης, αλλά συμμετέχει κατευθείαν στις εξετάσεις του Συλλόγου, στον οποίο επιθυμεί να εγγραφεί. Τι γίνεται άραγε σε αυτή την περίπτωση;;; Εάν ο εν λόγω απόφοιτος νομικής θελήσει να εγγραφεί στα μητρώα του Δ.Σ.Α. πρέπει να κάνει από την αρχή άσκηση, δεδομένου ότι δεν έκανε στην Ισπανία;;; Στις χώρες-μέλη της CCBE δόθηκε ερωτηματολόγιο για να απαντήσουν σε τέτοιου είδους ζητήματα. Είναι ανάγκη και εμείς ως Ελληνική Νομική Κοινότητα να τοποθετηθούμε και να ρυθμίσουμε τις εκκρεμείς περιπτώσεις.
2. Κοινωνική Εταιρική Ευθύνη.
Επειδή η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη καθίσταται πολύ σημαντική για την λειτουργία των επιχειρήσεων και συνδέεται άμεσα με τον ρόλο του Δικηγορικού Επαγγέλματος, το CCBE εξέδωσε κείμενο Οδηγιών αναφορικά με το θέμα συνδέοντάς το άμεσα με σχετική υποχρέωση που διέπει τις διάφορες μορφές λειτουργίας των δικηγορικών εταιριών ακόμα και των πολυεπαγγλεματικών. Ως γνωστόν, ο όρος εταιρική κοινωνική ευθύνη (Corporate Social Responsibility) αναφέρεται στις ενέργειες των επιχειρήσεων που αποσκοπούν στη συμβολή αντιμετώπισης κοινωνικών ζητημάτων. Ενόψει του ότι οι επιχειρήσεις αποτελούν οντότητες οι οποίες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το κοινωνικό σύνολο μέσα στο οποίο δραστηριοποιούνται , επηρεάζοντας και επηρεαζόμενες από τα δεδομένα της εποχής και του χώρου δράσης τους, γίνεται δεκτό ότι οφείλουν να αναγνωρίζουν αντίστοιχα την ευθύνη που τους αναλογεί απέναντι στην κοινωνία και το περιβάλλον, να σέβονται δηλ. τις αρχές και τις αξίες που χαρακτηρίζουν τον πολιτισμό μας (τον σεβασμό προς τον άνθρωπο-την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την παροχή ίσων ευκαιριών, τον σεβασμό στο περιβάλλον που κληρονομήσαμε και την βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και της ποιότητας ζωής).
Στο πλαίσιο αυτό τόσο οι Δικηγόροι ατομικώς όσο και οι δικηγορικές εταιρίες, λειτουργώντας στα πλαίσια της κοινωνικής ευθύνης τους, παρέχουν νομική συνδρομή (legal aid), όπως και δωρεάν (pro bono) υπηρεσίες σε κάποιες περιπτώσεις, πρακτική που είναι αρκετά διαδεδομένη σε κάποιες ευρωπαïκές χώρες.
Η επικεφαλής της Ελληνικής αντιπροσωπείας κ. Ιωάννα Καλαντζάκου όμως παρενέβη σχετικά με την ανάγκη απάλειψης του όρου «επιχειρήσεις» στο δεύτερο μέρος της σχετικής εισήγησης που αφορά στις δικηγορικές εταιρίες και τους Δικηγορικούς Συλλόγους. Τόνισε την διαφωνία της Ελληνικής Αντιπροσωπείας ν’ακολουθήσει τη στρατηγική του τρόπου αντιμετώπισης της δικηγορικής εταιρίας ως «επιχείρησης» και του δικηγόρου ως παροχέα υπηρεσιών που υπόκειται στις ίδιες υποχρεώσεις και αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο όπως ένας επιχειρηματίας ή μία εμπορική εταιρία!!! Προς τούτο υπάρχει ανάγκη υιοθέτησης ιδιαίτερου Κώδικα κοινωνικής ευθύνης των Δικηγόρων.
3. Εκτίμηση της Εφαρμογής των Οδηγιών που αφορά τους δικηγόρους.
Στη συνάντηση CCBE και Ευρωπαϊκής Επιτροπής τον Νοέμβριο 2012, η E.E. έθεσε τέσσερα θέματα επί των οποίων ζήτησε τη γνώμη του CCBE σχετικά με ενδεχόμενες αλλαγές των Οδηγιών που αφορούν στους Δικηγόρους ή και ενδεχομένως άλλα θέματα που κατά πρόταση του CCBE θα έπρεπε να μπουν στη λίστα των υπό επισκόπηση θεμάτων: δικηγορικές εταιρίες, Διπλή Δεοντολογία, Υπόθεση Morgenbesser και διασυνοριακή ασφάλιση επαγγελματικού κινδύνου.
Το CCBE απάντησε κατ’ αρχάς ότι δεν υπάρχουν άλλα ζητήματα που αφορούν τους δικηγόρους και στα οποία υπάρχουν κενά από τις υπάρχουσες Οδηγίες και τη λειτουργία τους ώστε να χρήζουν συμπλήρωσης ή αλλαγών. Όσον αφορά τα τέσσερα προαναφερόμενα θέματα που εθίγησαν από την Ε.Ε., αφενός το θέμα της διπλής δεοντολογίας έχει ήδη λυθεί με υιοθέτηση της θέσης ότι σε περίπτωση σύγκρουσης των κανόνων δεοντολογίας των δύο χωρών προέλευσης και υποδοχής κατισχύουν οι διατάξεις του Κώδικα Δεοντολογίας της χώρας υποδοχής, αφετέρου στο θέμα της διασυνοριακής ασφάλισης των Ευρωπαίων Δικηγόρων επίσης το CCBE υιοθέτησε την άποψη ότι είναι ζήτημα που αφορά τον τρόπο λειτουργίας των ασφαλιστικών εταιριών και των σχετικών ενδεχομένως παρεμβάσεων που πρέπει να γίνουν σ’ αυτές και συνεπώς δεν τίθεται θέμα αλλαγής των σχετικών με τους δικηγόρους Οδηγιών. Τα ζητήματα της ανάγκης αναγνώρισης επαγγελματικών προσόντων που απεκτήθησαν σε άλλη χώρα (απόφαση Morgenbesser) αφορά στο πλαίσιο ερμηνείας της σχετικής απόφασης και όχι ανάγκη αλλαγής των σχετικών Οδηγιών. Το θέμα μελετάται και αναμένονται απαντήσεις από όλα τα κράτη-μέλη. Το τελευταίο και πολύ σοβαρό θέμα της υιοθέτησης λειτουργίας πολυεπαγγελματικών δικηγορικών εταιριών ή και δικηγορικών εταιριών στις οποίες μέτοχος θα είναι μη δικηγόρος θα είναι αντικείμενο των εργασιών στην ειδική Ομάδα Εργασίας τον Μάρτιο του 2013, στο οποίο καλούνται όλες οι Αντιπροσωπείες να συμμετέχουν καθόσον γεννώνται πολλά ζητήματα που αφορούν τις βασικές αρχές που διέπουν το δικηγορικό λειτούργημα.
4. Εταιρικό Δίκαιο
Η αρμόδιος Εισηγήτρια Vanessa Knapp ενημέρωσε τις Αντιπροσωπείες ότι διεξήχθη τηλεφωνική συνδιάσκεψη με τα μέλη της Επιτροπής του εταιρικού δικαίου. Εκ μέρους της Ελλάδος συμμετείχε από τον Δικηγορικό Σύλλογο Πειραιά η κ. Αντιγόνη Αλεξανδροπούλου. Συζητήθηκαν κυρίως δύο θέματα: α) τη διαβούλευση της Ε.Ε. για τη διαπίστωση του κατά πόσο υπάρχει ανάγκη για τη θέσπιση νομοθετικής πράξης που θα διέπει τη διασυνοριακή μεταφορά της καταστατικής έδρας των εταιριών και β) τα θέματα που περιλαμβάνονται στην ατζέντα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με το εταιρικό δίκαιο και την εταιρική διακυβέρνηση (Action plan on European company law and corporate governance).
Σχετικά με το πρώτο θέμα υπάρχει από την Ε.Ε. προθεσμία 16.04.2013, η επικεφαλής της Επιτροπής του company law, Vanessa Knapp, θα συντάξει ένα πρώτο κείμενο που θα δοθεί στις αντιπροσωπείες περιθώριο περίπου 2 εβδομάδων να διατυπώσουν τις παρατηρήσεις τους απ’αυτού (περίπου μέχρι τις αρχές Μαρτίου). Ως προς το δεύτερο θέμα αποφασίστηκε σε αυτό το στάδιο να μην λάβουμε κάποια θέση, αλλά να παρακολουθούμε τα θέματα, και να κρίνουμε εάν θα παρέμβουμε, εφόσον υπάρξει συγκεκριμένη πρόταση για κάποιο νομοθετικό κείμενο.
Αθήνα 19 Φεβρουαρίου 2013
Για την Ελληνική Αντιπροσωπεία
ΙΩΑΝΝΑ ΚΑΛΑΝΤΖΑΚΟΥ-ΤΣΑΤΣΑΡΩΝΗ