Το συμβούλιο των δικηγορικών συλλόγων της Ευρώπης είναι ένας οργανισμός μελών που ενώνει τους δικηγορικούς συλλόγους και τις νομικές ενώσεις 45 χωρών από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο και την ευρύτερη Ευρώπη. Αναγνωρισμένο ως η φωνή του ευρωπαϊκού νομικού επαγγέλματος, το CCBE αντιπροσωπεύει, μέσω των μελών του, περισσότερους από 1 εκατομμύριο Ευρωπαίους δικηγόρους.
Η ρύθμιση του επαγγέλματος, η υπεράσπιση του κράτους δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι δημοκρατικές αξίες αποτελούν τις σημαντικότερες αποστολές του CCBE. Οι τομείς ιδιαίτερου ενδιαφέροντος περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, το δικαίωμα πρόσβασης στη δικαιοσύνη, την ανάπτυξη του κράτους δικαίου και την προστασία του κάθε πολίτη.
Οι διασκέψεις κορυφής των αρχηγών κρατών και των κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης που διεξήχθησαν τον Ιούνιο και τον Σεπτέμβριο του 2018 έθεσαν το ζήτημα της μεταναστευτικής πολιτικής και ειδικότερα της πολιτικής υποδοχής μεταναστών που υπέβαλαν (ή δεν υπέβαλαν αίτηση) διεθνούς προστασίας.
Διεξήχθη συζήτηση γύρω από τη δημιουργία (κλειστών) ελεγχόμενων κέντρων, όπου οι αιτούντες άσυλο θα ελέγχονται σε έδαφος της ΕΕ ή ακόμη και πλατφορμών προσγείωσης / αποβίβασης σε τρίτες χώρες (κυρίως χώρες της Βόρειας Αφρικής που συνορεύουν με τη Μεσόγειο Θάλασσα), ο ρόλος των οποίων θα είναι επίσης να διασφαλίσουν τον έλεγχο των αφίξεων ώστε να διαχωριστούν οι αιτούντες άσυλο από μετανάστες που φθάνουν για άλλους λόγους.
Το CCBE, χωρίς να λάβει τελική θέση σχετικά με τη νομιμότητα αυτών των λύσεων, ιδιαίτερα πριν από τη διάθεση συγκεκριμένων και περιεκτικών προτάσεων, υπενθυμίζει ότι ο προσδιορισμός του καθεστώτος του πρόσφυγα συνοδεύεται από νομικές διασφαλίσεις που προβλέπονται ειδικότερα στην οδηγία 2013/32 / ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Ιουνίου 2013, σχετικά με τις κοινές διαδικασίες για τη χορήγηση και την ανάκληση της διεθνούς προστασίας (αναδιατύπωση).
Συγκεκριμένα, ο καθορισμός του καθεστώτος του πρόσφυγα προϋποθέτει ότι η αρχή που είναι υπεύθυνη για τον προσδιορισμό της χορήγησης ή της άρνησης χορήγησης ασύλου λαμβάνει τις ακριβέστερες πληροφορίες από τον αιτούντα σχετικά με την κατάστασή του και το εύλογο των φόβων του όσον αφορά τις αρχές της χώρας καταγωγής του.
Αυτό απαιτεί από τον αιτούντα να παράσχει πλήρη και ακριβή περιγραφή των λόγων που τον οδήγησαν να εγκαταλείψει τη χώρα του.
Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις, ακόμη και αν ο αιτών άσυλο γνωρίζει τους φόβους για διώξεις που τον έχουν ωθήσει να εγκαταλείψει τη χώρα του, δεν γνωρίζει τα κριτήρια που θα του επιτρέψουν να αναγνωριστεί ως πρόσφυγας.
Αυτό μπορεί να τον οδηγήσει, με καλή πίστη, στην αποτυχία να εξηγήσει ή να εξηγήσει επαρκώς στοιχεία που είναι ουσιώδη από την άποψη του υπεύθυνου προστασίας, αλλά για τον αιτούντα είναι είτε τόσο μικρά ή τόσο προφανή που δεν βλέπει την ανάγκη να τα εξηγήσει.
Για τους λόγους αυτούς, η Οδηγία 2013/32 / ΕΕ (καθώς και η Οδηγία 2005/85 / ΕΚ του Συμβουλίου της 1ης Δεκεμβρίου 2005 σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές για τις διαδικασίες με τις οποίες τα κράτη μέλη χορηγούν και ανακαλούν το καθεστώς του πρόσφυγα) προβλέπουν το δικαίωμα των αιτούντων άσυλο να λαμβάνουν νομικές ή διαδικαστικές πληροφορίες σχετικά με τη διαδικασία χορήγησης ασύλου από ΜΚΟ ή επαγγελματίες από κυβερνητικές αρχές ή εξειδικευμένες κρατικές υπηρεσίες (βλέπε αιτιολογική σκέψη 22 και άρθρο 8, παρ. 2 και 19). Ομοίως, η Οδηγία 2013/32 / ΕΕ προβλέπει το δικαίωμα των αιτούντων άσυλο να επωφελούνται από νομικές συμβουλές σε όλα τα στάδια της διαδικασίας ασύλου (άρθρο 22), καθώς και το δικαίωμα σε δωρεάν νομική συνδρομή και εκπροσώπηση ενώπιον πρωτοβάθμιου δικαστηρίου εξ ονόματος του αιτούντος, όταν λαμβάνεται απόφαση στα σύνορα (άρθρο 20).
Το άρθρο 22 της Οδηγίας 2013/32 / ΕΕ προβλέπει το δικαίωμα νομικής συνδρομής με έξοδα του αιτούντος σε όλα τα στάδια της διαδικασίας.
Για την παροχή δωρεάν νομικής συνδρομής σε άτομα που χρήζουν διεθνούς προστασίας, η πρωτοβουλία "Ευρωπαίοι Δικηγόροι στη Λέσβο" (ELIL) ξεκίνησε από το CCBE και τον Γερμανικό Δικηγορικό Σύλλογο το 2016 (https://www.europeanlawyersinlesvos.eu/). Αυτή η πρωτοβουλία, που τώρα διοικείται από μια ανεξάρτητη φιλανθρωπική οργάνωση μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, παρέχει δωρεάν και ανεξάρτητη νομική συνδρομή σε αιτούντες άσυλο στο ελληνικό νησί της Λέσβου. Η ομάδα περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, πολύ έμπειρους δικηγόρους ασύλου από την Ελλάδα και άλλα κράτη μέλη της ΕΕ και ΕΟΧ (συμπεριλαμβανομένης της Ελβετίας), οι οποίοι παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε αυστηρά εθελοντική βάση.
Οι υπηρεσίες αυτές αποδείχτηκαν απαραίτητες δεδομένου του ότι οι αιτούντες άσυλο που είχαν επωφεληθεί από τις συμβουλές και τη συνδρομή τους πριν από την ακρόαση από τις ελληνικές αρχές ασύλου είχαν πολύ υψηλότερο ποσοστό αναγνώρισης του καθεστώτος του πρόσφυγα από ό, τι οι αιτούντες άσυλο που δεν είχαν λάβει βοήθεια.
Ωστόσο, το CCBE υπενθυμίζει ότι η πρωτοβουλία αυτή δεν είναι ούτε οργανωμένη ούτε επιδοτούμενη από εθνικές ή ευρωπαϊκές αρχές και ότι μέχρι στιγμής υποστηρίζεται μόνο από εθελοντές δικηγόρους και από χρηματοδότηση από δικηγορικούς συλλόγους, νομικές οργανώσεις και ΜΚΟ.
Γενικά, ο αριθμός των δικηγόρων που βρίσκονται στα "hotspots" στην Ελλάδα είναι επί του παρόντος ανεπαρκής για να επιτρέψει σε κάθε αιτούντα άσυλο να επωφεληθεί από τα δικαιώματα που εγγυάται η Οδηγία για τις διαδικασίες ασύλου.
Το CCBE επαναλαμβάνει την ουσιαστική ανάγκη χορήγησης νομικής συνδρομής στους αιτούντες άσυλο σε όλα τα στάδια της διαδικασίας βάσει των Οδηγιών για τις Διαδικασίες Ασύλου.
Σε αυτό το σημείο, το CCBE εκφράζει έντονα τις ανησυχίες του, κατ’ αρχήν, ως προς τη λειτουργία κλειστών ελεγχόμενων κέντρων σε ένα ή περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ και ειδικά ως προς τη δημιουργία πλατφορμών προσγείωσης και πλατφορμών εξέτασης στα σύνορα, αλλά εκτός της επικράτειας των κρατών μελών της ΕΕ.
Το CCBE υπενθυμίζει ότι κάθε δομή που δημιουργείται με τον τρόπο αυτό πρέπει ταυτόχρονα να παρέχει τα μέσα, ιδίως τα οικονομικά μέσα, ώστε να εξασφαλίζεται το ότι όλοι οι αιτούντες άσυλο μπορούν να επωφεληθούν από τις προαναφερθείσες εγγυήσεις.
Το μέγεθος του έργου της δημιουργίας ελεγχόμενων κέντρων θα καθιστούσε αδύνατο για τους δικηγόρους μετανάστευσης από ένα μόνο κράτος μέλος να αντιμετωπίσουν τον φόρτο εργασίας που αυτό συνεπάγεται. Όσον αφορά την πιθανή δημιουργία πλατφορμών προσγείωσης, το CCBE σημειώνει ότι η νομική βοήθεια που προβλέπεται από τις Οδηγίες για τις Διαδικασίες Ασύλου παρέχεται από νομικούς που είναι εξειδικευμένοι και ασκούν το νομικό επάγγελμα σε ένα ή περισσότερα κράτη μέλη. Ομοίως, το CCBE επισημαίνει ότι το δικαίωμα πραγματικής προσφυγής που προβλέπεται από τις εν λόγω Οδηγίες (και κυρίως από το άρθρο 47 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ) αποτελεί δικαίωμα προσφυγής ή επανεξέτασης σε δικαστήριο που έχει συσταθεί βάσει του νόμου κράτους μέλους όπου το εν λόγω μέλος ή δικαστής διορίζεται από το κράτος μέλος. Το CCBE αναμένει κάθε πρόταση που σέβεται αυτό το δικαίωμα πραγματικής προσφυγής, όπως προβλέπει η Οδηγία για τις Διαδικασίες Ασύλου και ο Χάρτης, επισημαίνοντας ότι το δικαίωμα υποβολής αίτησης ασύλου στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι το ίδιο θεμελιώδες δικαίωμα που αναγνωρίζεται από το άρθρο 18 του Χάρτη.
Ως εκ τούτου, το CCBE καλεί το Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Επιτροπή, στο πλαίσιο κάθε μελέτης που αφορά τη δημιουργία αυτών των δομών ασύλου, να διασφαλίσουν την επαρκή παροχή ουσιαστικών και αποτελεσματικών ανθρώπινων πόρων, ώστε η βασική νομική υποστήριξη που προβλέπεται στις προαναφερθείσες οδηγίες είναι δεόντως εγγυημένη.