ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΘΗΝΩΝ
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ
13/10/2015
Ο πρόεδρος του ΔΣΑ Β. Αλεξανδρής, παρέστη και χαιρέτισε την ενημερωτική εκδήλωση-συζήτηση με θέμα "Δικηγόροι και μετανάστευση- Πεδίο υπεράσπισης της ανθρώπινης ζωής και των θεμελιωδών δικαιωμάτων, αλλά και τομέας νέων επαγγελματικών δραστηριοτήτων για τους δικηγόρους", που διοργάνωσε στον ΔΣΑ ο σύμβουλος του Συλλόγου Παν. Περάκης.
Ο κ. Αλεξανδρής στην παρέμβαση του επεσήμανε την οξύτητα του προσφυγικού προβλήματος και τόνισε την ανάγκη να επισπευσθεί μιά συνολική συνεκτική ευρωπαική πολιτική για το προσφυγικό ζήτημα. Υπογράμισε επίσης ότι στο πλαίσιο της απαιτούμενης ευρωπαικής προσέγγισης του θέματος, πρέπει να καταδειχθεί και να εξασφαλίσθεί ο ρόλος του δικηγορικού σώματος, ως διαχρονικού θεσμικού εγγυητή των δικαιωμάτων και ελευθεριών κάθε προσώπου και ιδίως των πιο ευάλωτων όπως οι πρόσφυγες και οι μετανάστες.
"Είναι φανερό ότι η ουσιαστική προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των αιτούντων άσυλο και η υπεράσπισή τους ενώπιον των διοικητικών και δικαστικών αρχών μπορεί να εξασφαλισθεί μόνο με τη συνδρομή δικηγόρου", σημείωσε με έμφαση.
Ακολουθεί ολόκληρη η παρέμβαση του προέδρου του ΔΣΑ:
Χαιρετισμός Προέδρου ΔΣΑ Βασιλείου Ε. Αλεξανδρή στην εκδήλωση-συζήτηση με θέμα Δικηγόροι και μετανάσευση 12.10.2015
Τους τελευταίους έξι μήνες είμαστε μάρτυρες μιας πρωτοφανούς προσφυγικής κρίσης, που έχει λάβει διαστάσεις ανθρωπιστικής καταστροφής. Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι: Ο συνολικός αριθμός προσφύγων και μεταναστών που διέσχισαν τη Μεσόγειο φέτος βρίσκεται πλέον πολύ κοντά στις 530.000. Τον Σεπτέμβριο, 168.000 διέσχισαν τη Μεσόγειο, που αποτελεί τον υψηλότερο μηνιαίο αριθμό που έχει καταγραφεί ποτέ και είναι σχεδόν πενταπλάσιος του Σεπτεμβρίου του 2014. Στην Ελλάδα μέσω θαλάσσης από την 1η Ιανουαρίου έχουν φτάσει συνολικά 396.500 άνθρωποι, από τους οποίους οι 153.000 έφτασαν μόνο τον Σεπτέμβριο.
Για να έχουμε μια αίσθηση του μεγέθους αρκεί να συγκρίνει κανείς τους αριθμούς αυτούς με τις 43.500 περίπου αντίστοιχες αφίξεις στην Ελλάδα για όλο το 2014.
Οι άνθρωποι αυτοί, στην πλειοψηφία τους πληγέντες από αιματηρές ένοπλες συγκρούσεις στη Συρία και το Αφγανιστάν, προστρέχουν στην Ευρώπη διότι την αντιλαμβάνονται ως χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης [σημ: Η μεταναστευτική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει ως νομική βάση τον Tίτλο V της Συνθήκης, που φέρει τον τίτλο «Χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης»]. Πράγματι, θεμέλιο του ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού είναι οι «αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των ανθρώπων που ανήκουν σε μειονότητες» (άρθρο 2 ΣυνθΕΕ).
Ειδικώς σε ό,τι αφορά τους πρόσφυγες, το άρθρο 18 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, αναγνωρίζει το δικαίωμα του ασύλου στο δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφέροντας ότι «...Το δικαίωμα ασύλου διασφαλίζεται τηρουμένων των κανόνων της Σύμβασης της Γενεύης της 28ης Ιουλίου 1951 και του Πρωτοκόλλου της 31ης Ιανουαρίου 1967 ως προς το καθεστώς των προσφύγων και σύμφωνα με τη Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τη Συνθήκη της Λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εφεξής «οι Συνθήκες»).» Το άρθρο 19 του Χάρτη της ΕΕ θεσπίζει, περαιτέρω, την «προστασία σε περίπτωση απομάκρυνσης, απέλασης και έκδοσης» και ορίζει ότι 1) Απαγορεύονται οι συλλογικές απελάσεις. 2) Κανείς δεν μπορεί να απομακρυνθεί, να απελαθεί ή να εκδοθεί σε κράτος όπου διατρέχει σοβαρό κίνδυνο αυτός ή αυτή να καταδικαστεί σε θανατική ποινή, βασανιστήρια ή άλλη απάνθρωπη ή ταπεινωτική μεταχείριση ή τιμωρία».
Όπως όμως εμείς οι πρακτικοί εφαρμοστές του δικαίου πολύ καλά γνωρίζουμε, η εξαγγελία ενός θεμελιώδους δικαιώματος πόρρω απέχει από την εμπραγμάτωσή του, που είναι και το ζητούμενο. Η «κρίση της Μεσογείου», που βιώνουμε, είναι Ευρωπαϊκό πρόβλημα και απαιτεί συντονισμένη δράση όλων των εμπλεκομένων πλευρών: του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, υπηρεσιών οργάνων της ΕΕ όπως η FRONTEX, o ΕΑSO για το Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου, η EUROPOL για θέματα ασφαλείας και η EUROJUST, της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ - ο επικεφαλής της οποίας βρίσκεται ήδη στη χώρα μας από από τις 9 Οκτωβρίου-, των εθνικών αρχών και των ΜΚΟ που έχουν αναλάβει πρωτοβουλίες υποστήριξης των προσφύγων.
Πρωτοβουλίες απαιτούνται και σε θεσμικό επίπεδο. Η πιστή εφαρμογή του Κανονισμού Δουβλίνο ΙΙ της ΕΕ, δοκιμάζει την ευρωπαϊκή συνοχή, αλληλεγγύη και υπευθυνότητα. Η βασική της πρόβλεψη, ότι οι αιτούντες άσυλο πρέπει να επαναπροωθούνται στην πρώτη χώρα στην οποία εισήλθαν κατά την άφιξή τους στην ΕΕ, έχει προσφυώς χαρακτηριστεί από την Διεθνή Αμνηστία «παγίδα» για την ΕΕ και την Ελλάδα (βλ. Μελέτη Διεθνούς Αμνηστίας «Η παγίδα Δουβλίνο ΙΙ», Μάρτιος 2010), καθώς τα άτομα που μετάγονται σύμφωνα με το σύστημα Δουβλίνο ΙΙ έρχονται αντιμέτωπα με αναρίθμητους κινδύνους για τα ανθρώπινα δικαιώματα (δυσκολίες στην πρόσβαση στο σύστημα ασύλου, έλλειψη των διαδικαστικών εγγυήσεων που απαιτούνται από το διεθνές δίκαιο για την εξασφάλιση της σωστής αναγνώρισης εκείνων που χρειάζονται διεθνή προστασία και την αποτροπή της παραβίασης της αρχής της μη επαναπροώθησης, ελλιπή νομική συνδρομή, διερμηνεία και παροχή πληροφοριών για τη διαδικασία ασύλου). Καταλυτικής σημασίας είναι οι αποφάσεις αφ’ ενός του ΕΔΔΑ , M.S.S. κατά Βελγίου και Ελλάδας της 21.1.2011 και αφ’ ετέρου του ΔΕΚ, C-411/10 και C-493/10. Με αυτές κρίθηκε ότι η ευθύνη ενός κράτους παραμένει ακέραιη στις περιπτώσεις που η μεταφορά ενός αιτούντα άσυλο σε άλλο κράτος (κράτος εισόδου ή καταγωγής) οδηγεί σε παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων του, «απόλυτων» (ζωή, αξιοπρέπεια) ή μη (κακομεταχείριση και στέρηση δικαιώματος πραγματικής προσφυγής).
Βεβαίως, η κατάσταση βελτιώθηκε με τη σύσταση της Υπηρεσίας Ασύλου με τον ν. 3907/2011, πλην όμως δεν έχουμε ακόμη επιτύχει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Είναι σαφές ότι η πρόσφατη όξυνση του προσφυγικού προβλήματος υπονομεύει τη θεσμική μας αντοχή. Υπό το πρίσμα αυτό, είναι ευπρόσδεκτη –ασφαλώς υπό την πίεση της ανάγκης- η πρόσφατη αναστολή των διαδικασιών επαναπροώθησης από τη Γερμανία και η εξέταση των αιτημάτων των προσφύγων στο έδαφός της. Πρόκειται όμως μόνο για ένα πρώτο δειλό, βήμα. Είναι καιρός να επισπευσθεί η προώθηση μιας συνολικής, συνεκτικής ευρωπαϊκής πολιτικής για το προσφυγικό ζήτημα.
Στο πλαίσιο της απαιτούμενης ευρωπαϊκής προσέγγισης του προβλήματος, ο ρόλος του δικηγορικού σώματος πρέπει να καταδειχθεί και εξασφαλιστεί.
Το δικηγορικό σώμα αποτελεί διαχρονικά θεσμικό εγγυητή των δικαιωμάτων και ελευθεριών κάθε προσώπου, ιδίως των πλέον ευάλωτων, όπως οι πρόσφυγες και οι μετανάστες. Είναι φανερό ότι η ουσιαστική προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των αιτούντων άσυλο και η υπεράσπισή τους ενώπιον των διοικητικών και δικαστικών αρχών μπορεί να εξασφαλιστεί μόνο με τη συνδρομή δικηγόρου.
Συναφώς, η υιοθέτηση δύο διακηρύξεων από το CCBE για τη μετανάστευση, την 29.11.2014 και την 26.6.2015, έχει βαρύνουσα σημασία, καθώς αποτυπώνεται το ενωσιακό και διεθνές προστατευτικό κανονιστικό πλαίσιο και αναδεικνύεται η σημασία της δέουσας νομικής προστασίας για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Αυτή «περιλαμβάνει το δικαίωμα των μεταναστών για ευχερή πρόσβαση στα δικαστήρια με το ευεργέτημα της νομικής βοήθειας και για νομική εκπροσώπηση, προκειμένου να διασφαλίζεται το δικαίωμα σε μία αποτελεσματική προσφυγή». Είμαι βέβαιος ότι η ελληνική αντιπροσωπεία θα εργαστεί συστηματικά και θα συνεργαστεί με τις άλλες αντιπροσωπείες αλλά και την ευρωπαϊκή επιτροπή, ώστε να μην αρκεστούμε σε μεγαλόστομες διακηρύξεις, αλλά να εξασφαλιστούν οι αναγκαίοι πόροι και να εγκαθιδρυθεί στην πράξη ένα κατάλληλο, απολύτως αναγκαίο, πρόγραμμα νομικής αρωγής για τους αιτούντες άσυλο και τους μετανάστες, το οποίο θα καλύπτει τόσο τη διοικητική όσο και τη δικαστική διαδικασία.
Επειδή όμως, πάνω από όλα αυτό που ζούμε είναι ένα ανθρώπινο δράμα, δεν μπορώ να ξεφύγω από τα λόγια του Ποιητή:
«... τη σκέψη του πρόσφυγα τη σκέψη του αιχμάλωτου τη σκέψη του ανθρώπου σαν κατάντησε κι αυτός πραμάτεια
δοκίμασε να την αλλάξεις, δεν μπορείς».
Εύχομαι εμείς με την προσπάθειά μας να βάλουμε έστω ένα λιθαράκι μικρό να την αλλάξουμε και να κάνουμε τις συνθήκες αυτών των ανθρώπων πιο ανθρώπινες.