ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ACCESS TO JUSTICE 22.2.2017
Ενημερωτικό σημείωμα
Συνεδρίασε στην Βιέννη την Τετάρτη 22.2.2017 η Επιτροπή Access to Justice (για την Πρόσβαση στη Δικαιοσύνη) του CCBE. Στη συνεδρίαση προήδρευε ο Πρόεδρος της Επιτροπής και επικεφαλής της Ελληνικής Αντιπροσωπείας Παναγιώτης Περάκης.
Τα σπουδαιότερα σημεία της συνεδρίασης ήταν τα ακόλουθα:
Στην αρχή της συνεδρίασης συζητήθηκε το θέμα του ερωτηματολογίου σχετικά με τη νομική βοήθεια, το οποίο καταρτίσθηκε από την Επιτροπή Access to Justice (A2J) και εστάλη σε όλες τις Αντιπροσωπείες. Λήφθηκαν απαντήσεις από 32 χώρες, οι οποίες έχουν οργανωθεί κατά τρόπο συγκροτημένο, ανά ειδικότερο θέμα, κεφάλαιο, ερωτήματα κλπ. Ήδη αυτό έχει μια πολύ σημαντική πληροφοριακή αξία, αφού ουσιαστικά αποτελεί μία πλήρη βάση δεδομένων για τα διάφορα συστήματα νομικής βοήθειας σε όλες αυτές τις χώρες, τον τρόπο λειτουργίας τους, την χρηματοδότησή τους, την διοίκησή τους, τις προϋποθέσεις υπαγωγής στο θεσμό, τους τομείς που καλύπτει η νομική βοήθεια ανά χώρα, ποιοι δικαιούνται να είναι πάροχοι αυτών των υπηρεσιών και με ποιες διαδικασίες, ποια η αμοιβή τους κλπ, επιπλέον δε αυτών παρατίθενται συγκεκριμένα σχόλια, επισημαίνονται αδυναμίες και δυσλειτουργίες και, σε ορισμένα ζητήματα, διατυπώνονται συγκεκριμένες προτάσεις. Το επόμενο βήμα θα είναι η ολοκλήρωση της ανάλυσης η οποία γίνεται σ΄ αυτό το πρωτότυπο υλικό από τους experts που, σε συνεργασία με την Γραμματεία του CCBE, εθελοντικά συνδράμουν την Επιτροπή A2J επί τούτου. Μόλις ολοκληρωθεί αυτή η δουλειά, η ανάλυση μαζί με όλο το συνοδευτικό υλικό της καθώς και με τα συμπεράσματα που εξάγονται ως προς την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο θεσμός της νομικής βοήθειας σήμερα στην Ευρώπη θα σταλεί σε όλες τις Αντιπροσωπείες, αποτελώντας ασφαλώς ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο γνώσης για όλους. Τελικός σκοπός είναι να συνταχθεί ένα επικαιροποιημένο σχέδιο θέσεων του CCBE για τη νομική βοήθεια, με νέες Συστάσεις αναμόρφωσής της, το οποίο θα τεθεί προς έγκριση σε κάποια επόμενη συνεδρίαση της Ολομέλειας ή της Διαρκούς Επιτροπής και στη συνέχεια, εφόσον εγκιθεί, θα δημοσιοποιηθεί. Στόχος είναι αυτό το σχέδιο να είναι έτοιμο από την Επιτροπή A2J έως το ερχόμενο καλοκαίρι. Κατά τη συνεδρίαση αποφασίστηκαν διάφορα διαδικαστικά και οργανωτικά θέματα, ώστε ο σημαντικός αυτός στόχος αυτός να επιτευχθεί εμπρόθεσμα.
Στη συνέχεια συζητήθηκε το ζήτημα της πιθανής απάντησης του CCBE στο ερωτηματολόγιο που έχουν συντάξει και αποστείλει ο ευρωπαϊκός φορέας των δικαστών (European Network of Councils for the Judiciary) μαζί με το ELI (European Law Institute), το οποίο αφορά στις σχέσεις μεταξύ παραδοσιακής και νέων μορφών απονομής της Δικαιοσύνης και στα ζητήματα που ανακύπτουν από τη χρήση την εναλλακτικών μορφών επίλυσης των διαφορών. Δεδομένου ότι πολλές από τις ερωτήσεις του συγκεκριμένου ερωτηματολογίου αποτελούν ουσιαστικά κρίσεις ή απόψεις του απαντώντος (π.χ. υπάρχει η ερώτηση εάν σε ορισμένες διαδικασίες πρέπει ή όχι να είναι υποχρεωτική η προσφυγή σε τέτοιες διαδικασίες ή, σε άλλη περίπτωση, εάν τα ρίσκα είναι ή όχι σημαντικά σε ορισμένου τύπου μεθόδους επίλυσης διαφορών –DRPs-) και επειδή σε πολλές απ΄ αυτές δεν υπάρχουν διαμορφωμένες θέσεις του CCBE και, άρα, οι όποιες απαντήσεις θα είναι αυθαίρετες και όχι εγκεκριμένες, τέθηκε το ερώτημα εάν έπρεπε ή όχι να απαντηθεί το συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο. Τελικά, μετά από εκτενή συζήτηση μεταξύ των μελών, αυτό που αποφασίστηκε ήταν να σταλεί μία γενική τοποθέτηση επί του ερωτηματολογίου με βάση τις γενικές απόψεις που έχουν κατά καιρούς υιοθετηθεί από το CCBE σε σχέση γενικά με τα ζητήματα αυτά και όχι ξεχωριστές απαντήσεις σε καθένα από τα ερωτήματα, εξουσιοδοτήθηκε δε η Γραμματεία του CCBE να επιδιώξει παράταση της προθεσμίας για απάντηση έως το τέλος Μαρτίου, προκειμένου το σχέδιο απάντησης που θα έχει καταρτισθεί να έχει τεθεί υπόψιν των μελών της Επιτροπής προς έγκριση.
Το επόμενο θέμα που απασχόλησε την Επιτροπή ήταν το ερωτηματολόγιο που έχει αποστείλει στο CCBE το European Network of Councils for the Judiciary, με συγκεκριμένα ερωτήματα που αφορούν στην ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης. Το ερωτηματολόγιο αυτό –το οποίο έχει ήδη απαντηθεί από τους δικαστές, μεμονωμένα, με ίδιο ακριβώς περιεχόμενο- προορίζεται να απαντηθεί ατομικά από τους ευρωπαίους δικηγόρους, από όποιον δηλαδή μεμονωμένο δικηγόρο το επιθυμεί, αυτό δε που ζητείται από την Επιτροπή A2J είναι να βρει τον καλύτερο τρόπο και να διακινήσει το ερωτηματολόγιο ώστε να το καταστήσει προσβάσιμο, μέσω των εθνικών Δικηγορικών Συλλόγων, σε όλους τους ενδιαφερόμενους δικηγόρους. Κατά τη συζήτηση που ακολούθησε γενική ήταν η διαπίστωση για τη μεγάλη σημασία του θέματος, ήτοι της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης, η οποία εξετάζεται με πολλά και συγκεκριμένα ερωτήματα στο ερωτηματολόγιο (π.χ. αν ο απαντών δικηγόρος έχει διαπιστώσει στη χώρα του παρεμβάσεις της εκτελεστικής εξουσίας στο έργο των δικαστών, για το ρόλο του τύπου κλπ). Γενική επίσης διαπίστωση ήταν ότι η σημασία του συγκεκριμένου θέματος γίνεται ακόμη μεγαλύτερη την τρέχουσα χρονική περίοδο, που λαμβάνονται πολλές καταγγελίες από ορισμένες χώρες για συντελούμενες παραβιάσεις στην ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης. Ενώ όμως άρχισε η διατύπωση προτάσεων εκ μέρους μελών της Επιτροπής για τον καλύτερο τρόπο διακίνησης του ερωτηματολογίου, η εκπρόσωπος της Αυστριακής Αντιπροσωπείας διατύπωσε την αντίθεσή της στην ανάληψη αυτού του έργου, δεδομένου ότι αναμφίβολα, κατ΄ αυτήν, υπάρχει έντονος πολιτικός χαρακτήρας στο θέμα, οι απαντήσεις δεν ήταν δυνατόν να ελεγχθούν και για τους λόγους αυτούς δεν θα έπρεπε το CCBE να εμπλακεί. Ο κ. Περάκης διατύπωσε την άποψη πως το έργο που αναλαμβάνει το CCBE (της διακίνησης του ερωτηματολογίου και της συλλογής των απαντήσεων των μεμονωμένων δικηγόρων) δεν αφορά καθόλου στο περιεχόμενο των απαντήσεων, το οποίο βεβαίως το CCBE δεν ελέγχει, αλλά ούτε και έχει κάποιο λόγο να θέλει να ελέγξει. Ενόψει αυτού και της κεφαλαιώδους σημασίας του θέματος της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης για τους δικηγόρους, πρότεινε να υπάρξει ανταπόκριση στο αίτημα των δικαστών και να προχωρήσει το ερωτηματολόγιο, επισημαίνοντας ακόμη ότι τυχόν άρνηση θα επέφερε πλήγμα στις σχέσεις με τους δικαστές, τη στιγμή μάλιστα που για πρώτη φορά οι ευρωπαίοι δικαστές απευθύνθηκαν στους δικηγόρους ζητώντας τις απόψεις τους για ένα τόσο σοβαρό θέμα, το οποίο καίρια τους αφορά. Με τις απόψεις αυτές συντάχθηκε το σύνολο των μελών της Επιτροπής, πλην της εκπροσώπου της Αυστρίας που επέμενε στις θέσεις της και της εκπροσώπου της Πολωνίας, η οποία εξέφρασε επιφυλάξεις για το αν έπρεπε ή όχι το CCBE να εμπλακεί σ΄ αυτό. Τελικά αποφασίστηκε το ζήτημα να τεθεί στην αυριανή συνεδρίαση της Διαρκούς Επιτροπής για να ληφθεί η όποια απόφαση.
Τα άλλα θέματα της ημερήσιας διάταξης (πιθανή έκδοση Κατευθυντήριων Αρχών του CCBE σε σχέση με τις διαδικτυακές μορφές επίλυσης των διαφορών –online dispute resolution- και την επίδραση του BREXIT στα ζητήματα που συνδέονται με την πρόσβαση στη Δικαιοσύνη), ελλείψει χρόνου, αναβλήθηκαν για την επόμενη συνεδρίαση της Επιτροπής.