Επιτροπή για θέματα Προσφύγων και Μεταναστών
Άσυλο, προβλήματα στη λειτουργία των Επιτροπών Προσφυγών και ανάγκη μεγαλύτερης αξιοποίησης των δικηγόρων
Η Επιτροπή για Θέματα Προσφύγων και Μεταναστών του ΔΣΑ και της Ολομέλειας σημειώνει με ανησυχία το ιδιαίτερα χαμηλό ποσοστό αποδοχής προσφυγών από τις Ανεξάρτητες Επιτροπές Προσφυγών. Με βάση τα στοιχεία που έχουμε, έως την 31.3.2017 είχαν εκδοθεί μόνο 13 θετικές αποφάσεις (8 επί αιτήσεων ασύλου και 5 επικουρικές) σε σύνολο 2.084 αποφάσεων (ποσοστό 0,62%). Τα αντίστοιχα ποσοστά στον δεύτερο βαθμό στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν κατά μέσο όρο 17% πέρσι, ενώ την περίοδο 2014-2015 στις Επιτροπές της Αρχής Προσφυγών το ποσοστό αποδοχής ήταν 16% (για αναλυτικά στοιχεία βλ. την από 1.6.2017 αναφορά της μη κυβερνητικής οργάνωσης Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες προς το Συμβούλιο της Ευρώπης, στο πλαίσιο της εφαρμογής από την Ελλάδα της απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα -ΕΔΔΑ-M.S.S., https://rm.coe.int/168071b4a0).
Στο σημείο αυτό υπενθυμίζουμε και τις σχετικές επισημάνσεις της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, η οποία, αφενός, είχε εκφράσει έγκαιρα την ιδιαίτερη ανησυχία της για το γεγονός ότι οι αλλαγές στο Ν. 4375/2016, για τις Ανεξάρτητες Επιτροπές Προσφυγών, συνέπιπταν χρονικά με την έκδοση θετικών αποφάσεων των εν λειτουργία τότε Επιτροπών Προσφυγών (για την κρίση τους επί του παραδεκτού), οι οποίες, στο πλαίσιο εξατομικευμένης εξέτασης προσφυγών, αποφαίνονταν ότι η Τουρκία δεν είναι ασφαλής τρίτη χώρα και, αφετέρου, είχε εκφράσει τους προβληματισμούς της για την συμμετοχή των διοικητικών δικαστών στις εν λόγω Επιτροπές, ενόψει και του μεγάλου φόρτου εργασίας τους και των περιορισμένων δυνατοτήτων ενασχόλησής τους (βλ. http://www.nchr.gr/images/pdf/apofaseis/prosfuges_metanastes/Dimosia%20d...).
Πέραν των ανωτέρω, διαπιστώνεται ότι στην πράξη συντελείται συρρίκνωση των δικαιωμάτων των προσφευγόντων ενώπιον των Ανεξαρτήτων Επιτροπών Προσφυγών, τόσο με την υπερταχεία διαδικασία εξέτασης των αιτήσεων διεθνούς προστασίας των αλλοδαπών που εισέρχονται στην Ελλάδα από τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, η οποία έχει δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στη δίκαιη και αποτελεσματική πρόσβαση των αιτούντων στις διαδικασίες υποδοχής και ασύλου, όσο και με την έλλειψη δικαιώματος αυτοπρόσωπης παρουσίας των προσφευγόντων ενώπιον των Ανεξάρτητων Επιτροπών Προσφυγών. Η συρρίκνωση αυτή οφείλεται βεβαίως κυρίως στην εφαρμογή της ιδιαίτερα προβληματικής από πλευράς ανθρωπίνων δικαιωμάτων Κοινής Δήλωσης Ευρωπαϊκής Ένωσης-Τουρκίας της 18ης Μαρτίου 2016, η οποία αποτελεί «αξιακή υπαναχώρηση» σε σχέση με το διεθνές δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως έχει επισημανθεί από πολλές πλευρές.
Θεωρούμε σκόπιμο να επισημάνουμε τα ανωτέρω και να τονίσουμε την ανάγκη για μεγαλύτερη εμπλοκή και αξιοποίηση των δικηγόρων σε όλες τις σχετικές διαδικασίες, ιδίως μάλιστα στον δεύτερο βαθμό της διαδικασίας ασύλου, όπως εξάλλου συνέβαινε σε προηγούμενο νομοθετικό καθεστώς. Ειδικότερα, προτείνουμε την επαναφορά της διάταξης του άρθρου 5 παρ. 3 του ν. 4375/2016, στο οποίο προβλεπόταν αδιάβλητος διαγωνισμός από Επιτροπή μη κρατικών υπαλλήλων (από το Βοηθό Συνήγορο του Πολίτη, ως Πρόεδρο, από έναν Σύμβουλο του ΑΣΕΠ ως μέλος και από ένα μέλος του Διδακτικού Επιστημονικού Προσωπικού ΑΕΙ, υποδεικνυόμενο από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες), για την επιλογή ανεξάρτητων προσώπων κύρους στις δευτεροβάθμιες Επιτροπές της Αρχής Προσφυγών, πενταετούς θητείας. Στο ενδιάμεσο διάστημα (μέχρι την ίδρυση αυτών των Επιτροπών με την προαναφερόμενη σύνθεση) προβλεπόταν η υποκαταστατική αρμοδιότητα των Επιτροπών Προσφυγών του π.δ.114/2010 για τις προσφυγές μετά την ισχύ του νόμου 4375/2016.
Τέλος, πεποίθησή μας είναι ότι η ουσιαστική διασφάλιση των δικαιωμάτων των αιτούντων και η αναζήτηση δίκαιης κρίσης με τις εγγυήσεις του κράτους δικαίου επιβάλλουν την κατάργηση της υπερταχείας διαδικασίας εξέτασης αιτημάτων διεθνούς προστασίας και την καθιέρωση δικαιώματος αυτοπρόσωπης παρουσίας των προσφευγόντων στις Ανεξάρτητες Επιτροπές Προσφυγών.